“ЕРӨӨ ҮҮЛДРИЙН ХЭСГИЙН ХОНИНЫ ГЕНЕТИК НӨӨЦ АШИГ ШИМИЙН ТҮВШИНГ БИОТЕХНОЛОГИЙН АРГААР САЙЖРУУЛАХ ҮЙЛДВЭРЛЭЛД НЭВТРҮҮЛЭХ” ТӨСӨЛ

Академич Г.Чадраабал  Говийн бүсэд ширүүвтэр ноост хонины шинэ сүрэг бий болгож, үржлийн ажлын аргыг боловсруулж үйлдвэрлэлд нэвтрүүлсэн нь хонин сүргийн ашиг шимийг нэмэгдүүлэх, үүлдэрлэг чанарыг дээшлүүлэхэд дорвитой хувь нэмэр үзүүлсэн юм.
1964-1974 онд ойт хээрийн бүсэд Кроссбред хэвшлийн хонины аж ахуйг бий болгох эрдэм шинжилгээ-үйлдвэрлэлийн ажлыг гардан удирдаж мах-ноосны үржлийн баазыг бий болгосон нь хонины аж ахуйд гарсан шинэ чиглэл болж үнэлэгдэж байв. 
1975-1985 он Хангай, Байдраг, Ерөө, Торгууд, Жаргалант үүлдэр, үүлдрийн хэсгийн хонийг бий болгох эрдэм шинжилгээ туршлагын ажлыг удирдаж, шинэ үүлдэр, үүлдрийн хэсгүүдийг бий болгосон нь хонины аж ахуйд чанарын өөрчлөлт болж үлдсэн билээ. Үүний үрээр дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх чадвартай шинэ нэр төрлийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх нөхцөл бүрдсэн болно. 
1965-1982 онд ойт хээрийн бүсэд мах-ноосны хурдан өсөлттэй хонин сүрэг бий болгох үржил селекцийн ажлыг гардан явуулж, үржүүлгийн онолын үндэс, технологи шийдлийг боловсруулснаар  мах-ноосны шинэ хэвшлийн үүлдрийн хэсэг “Ерөө” хонийг бий болгож эх орны хонины аж ахуйн удмын санг шинэ үүлдрээр баяжуулсан нь түүний эрдмийн бүтээлийн томоохон хэсэг юм.
Академич, профессор Г.Чадраабал эрдэм шинжилгээний 6 ажилтны бүтээлийн удирдагчаар ажиллаж, ХАА-н ухааны доктор (Ph.D)-ын зэрэг хамгаалуулжээ. Эдгээр бүтээлийн дийлэнх нь шинэ үүлдэр, хэвшлийн хонин сүрэг буй болгоход чиглэгдсэн байна.
Г.Чадраабалын эрдэм шинжилгээний ажлын нэг хэсэг нь Монголын нийгэмд онцгой байр суурь эзэлдэг бэлчээрийн мал аж ахуй, түүнийг эрхэлж ирсэн өвөг дээдсийн өв уламжлал, арга ажиллагааг судлан тодорхойлж, шинжлэх ухааны үндэслэл өгөх, нэгтгэх, дүгнэх, мэдээлэхэд чиглэгдсэн байна. 
Г.Чадраабал олон жилийн турш хонь судлалын салбарыг арга зүйн талаар удирдаж Хангай, Байдраг, Ерөө, Торгууд, Жаргалант үүлдэр, хэсгийн хонийг баталгаажуулсан нь эх орны ноос, нэхмэл, хивс, сүлжмэлийн үйлдвэрүүдэд нэн хэрэгцээтэй түүхий эдийн шинэ нэр төрлийг бий болгосон. Дээрх бий болгосон үүлдэр, омог, хэвшлийн хониноос “Ерөө” үүлдрийн хонины ноос улсын ангиллаар чанарын тэргүүн бүтээгдэхүүнээр шалгарч алтан медаль, диплом, мөн Ерөө үүлдрийн үржлийн хуц, эм хонь улс орон нутгийн үзэсгэлэн, шалгаруулалтад оролцож 10 гаруй алт, мөнгө, хүрэл медаль хүртсэн байна.
Хонь судлалын салбарт 60 жил зүтгэсэн хөдөлмөрийнхөө үр дүнгээр ном товхимол 22-ыг хэвлүүлж, бичсэн, удирдсан диссертаци, автореферат 22, редакторлосон ном 6, үйлдвэрлэлд 6 төрлийн заавар, зөвлөмж, арга аргачлал, зураг төсөл, стандарт, бүтээл нэвтрүүлж, эрдэм шинжилгээний  болон сурталчилгааны өгүүлэл 44-ийг хэвлэн нийтлүүлж, онол, эрдэм шинжилгээний бага хуралд 55 илтгэл хэлэлцүүлж, 2 кино бүтээл туурвилцаж, 25 Олон улсын болон шинжлэх ухаан, технологи, инновац, цөм технологийн төслүүд, ОСС-ны сэдэвт ажлуудыг боловсруулан, удирдан хэрэгжүүлж тайланг хүлээлгэн өгч байсан билээ. 

“Ерөө үүлдрийн хэсгийн хонины генетик нөөц ашиг шимийн түвшинг биотехнологийн аргаар сайжруулж үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх”

технологийн туршилт, зүгшрүүлэлтийн төсөл

Академич Г.Чадраабалын эдүгээ хийж бүтээсэн үйл хэргийг түүний ач хүү, хөдөө аж ахуйн магистр Д.Энхдэлгэр, Ерөө үүлдрийн хэсгийн хонийг хамтран зохиогч доктор Д.Лхагвасүрэн нар үргэлжлүүлэн хийж байна. Д.Энхдэлгэрийн байгуулсан Миг-Усун ХХК нь 2019 онд Шинжлэх ухаан, технологийн сангийн санхүүжилттэйгээр технологийн туршилт, зүгшрүүлэлтийн төсөлд хамрагдаж, ерөө үүлдрийн хонины үүлдэрлэг байдал, генофондыг хамгаалах, сэргээн сайжруулах, генетик нөөцийг алдагдуулалгүй ашиглах, тоо толгойг олшруулах, тархалтын хүрээг өргөтгөх, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн шинжлэх ухаан, технологийн судалгаа, туршилтын ажлыг гүйцэтгэн ажиллаж байна. 
Хонины аж ахуйд үржил, селекци, биотехнологийн орчин үеийн шинэлэг аргуудыг ашиглаж, Кроссбред ноостой, нэхийний чиглэлийн бүтээмж өндөртэй хонины тоог богино хугацаанд олшруулах, үйлдвэрлэлийн үр ашиг, өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэхэд төслийн зорилго оршиж байгаа юм. 
“Миг-Усун” ХХК нь төслийн хүрээнд Малын удмын сангийн үндэсний төвтэй хамтарч тус төвийн технологийн бааз суурийг ашиглан Ерөө үүлдрийн хонины үр үйлдвэрлэн хадгалуулах, махан ашиг шимийг сайжруулах, тоо толгойг нэмэгдүүлэхэд төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх чиглэлээр хамтран ажиллаж, тодорхой үр дүнгүүд гарсан. Төслийн хугацаанд дараах асуудлыг шийдвэрлэх зорилт тавин ажилласан билээ.
• Нарийвтар ноост хонь үржүүлж буй иргэд, аж ахуйн нэгж болон цөм сүргийн үржлийн хонинд үзлэг сонголт хийж бие цогцос, өсөлт хөгжилт, ашиг шим, үүлдэрлэг байдлын түвшинд үнэлгээ өгч шилмэл сүрэг бүрдүүлэх

• Ноос-нэхийн хосолмол ашиг шимт төрөлжсөн Австралийн меринос, Северкавказ үүлдрийн хонины гүн хөлдөөсөн үрийг импортоор авч, цөм сүргийн хонинд цус сэлбэж, гетерозис чанарыг ашиглаж удмын санг сайжруулах

• Шилж сонгосон шилмэл хониноос үр үйлдвэрлэх, гүн хөлдөөсөн үрээр хээлтүүлэх зэрэг биотехнологийн аргуудыг ашиглан шилмэл хонины тоог богино хугацаанд олшруулах
• Кроссбред ноосны “Ерөө” хонийг өсгөн бойжуулах, үржүүлэг, тэжээллэг, арчилгаа маллагааны оновчтой технологи, аргачлал, загвар боловсруулж маллагааны технологийг хэвшүүлэх чиглэлээр аж ахуйн нэгж, малчдад зөвлөгөө өгөх, сургалт зохион байгуулах     
Эрдэмтэн судлаачдын оюун ухаан, ур чадварыг шингээсэн хонины шинэ үүлдрүүд бий боловч тэдгээрийн цар хүрээ бага, тоо хэмжээ цөөн байгаагаас эдийн засгийн үр ашиггүй байгаа тул хөдөлмөр шингээсэн бүтээлийг тусгай захиалан үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх нь чухал юм. Иймээс үндэсний нэхмэл, сүлжмэл, нэхий эдлэлийн үндсэн түүхий эд болох нарийн, нарийвтар ноос, чанар сайтай нэхий үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлж, бүтээгдэхүүний шинэ нэр төрлийг олшруулж, экспортлоход хосолмол бөгөөд өндөр ашиг шимтэй хонины аж ахуй чухал байр суурийг эзэлж байгаад эдийн засгийн ач холбогдол оршино. 
       Цаашид “Миг-Усун” ХХК нь “Ерөө” нэрийн брэнд бий болгож, ноосны чиглэлээр бүтээгдэхүүн хөгжүүлэх, улмаар БНХАУ-д цахим худалдаагаар дамжуулан өөрсдийн брэндийн бүтээгдэхүүнийг экспортод гаргаж, худалдаалах зорилттой ажиллаж байна.