“Азийн бүс нутагт хүнсний ногооны сорт сайжруулалт” төсөл амжилттай хэрэгжиж байна

Монгол улсын ХХААХҮЯ, БНСУ-ын Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Хөдөөгийн хөгжлийн удирдлагын газар (RDA), Азийн Хүнс хөдөө аж ахуйн хамтын ажиллагааны санаачлага байгууллага (AFACI), Тайвань улс дахь Дэлхийн Хүнсний ногооны төвтэй хамтран азийн 13 улсад хэрэгжүүлж буй төслийн хүрээнд Монгол орны нөхцөлд ил болон хүлэмжид тариалсан улаан лоолийн өвчинд тэсвэртэй сортуудыг шалгаруулах, цаашид селекцийн эх материалд ашиглах, улмаар фермерүүдэд сайн чанарын үр нийлүүлэх замаар  тэдгээрийн  орлогыг нэмэгдүүлэх зорилгоор Дархан уул аймаг дахь ХААИС-ийн харьяа Ургамал газар тариалангийн хүрээлэнд 2020 оноос  “Азийн бүс нутагт хүнсний ногооны сорт сайжруулалт” нэртэй төсөл амжилттай  хэрэгжиж  байна. 

Туршлагын тарилтанд шаардлагатай 40 сортын үрийг Тайвань улс дахь Дэлхийн хүнсний ногооны (World Vegetable Center) төвөөс хүлээж авсан. Төсөл хэрэгжүүлэгч гишүүн орнуудын хэмжээнд нэгдсэн арга зүйг баримтлан нийлэг хальсан хүлэмж болон ил талбайд туршлагын ажлыг гүйцэтгэсэн.  

Судалгаагаар лоолийн нутагшсан 2 сортыг хяналтаар авч, нийт 42 сортыг хамруулж, аж ахуй, биологийн 18 үзүүлэлтээр ургамлын өндөр, детерминант, детерминант бус хэлбэр, навчны тоо, нэгж талбарын ургац, нэг үр жимсний хэлбэр,  дундаж жин, махлаг эдийн зузаан, хэрэглээний ургац зэргийг хэмжиж, лоолийн үр жимсний биохимийн найрлагыг тодорхойлохын зэрэгцээ манай оронд түгээмэл тохиолддог өвчинд тэсвэрийн үнэлгээ өгөв. 

Төслийн үйл ажиллагааны явцын талаар болон лоолийн өвчин, тэдгээрийг таньж тодорхойлох орчин үеийн арга аргачлал, тоон боловсруулалтын талаар БНСУ-ын Хөдөөгийн хөгжлийн удирдлагын  газар, (RDA) Тайвань улс дахь Дэлхийн хүнсний ногооны төв (World Vegetable Center)-ийн удирдлага, эрдэмтдийг оролцуулсан цахим сургалт зохион байгуулагдаж, улирлын тайлангаа холбогдох байгууллагуудад танилцуулав. 

Төслийн үр дүнгээс харахад манай орны нөхцөлд эдгээр сортыг нийлэг хальсан хүлэмж болон ил талбайд тарьж туршихад  тогтвортой өндөр ургацтай /хүлэмжид нэгж талбайгаас 2.85-8.88 кг, ил талбайд 2.75-6.50 кг ургац өгч байна.  

Мөн эдгээр сорт нь үр жимсний хэмжээ 65-110г жинтэй, хальс болон мөн үр жимсний махлаг эд зузаантай байгаа нь манай орны нөхцөлд тээвэрлэлт, хадгалалтын нөхцөлийг даах чадвар бүхий селекцийн эх материал болох боломжтой нь  ажиглагдав. Сортуудаас үр гарган авч байгаа бөгөөд  үрийг  фермерүүдэд зөвлөж, цаашид тариалах боломжтой юм.  

Ургамал ургалтын хугацаанд хүлэмжид тариалсан сортууд огт өвчлөөгүй, харин ил талбайд тариалсан сортуудад альтернариоз, фитофтор, бактерийн толбожилт, үр жимсний оройн илжрэл зэрэг өвчний шинж тэмдэг илэрч үнэлгээ өгөгдсөн.