НАМРЫН НОГООН ӨДРҮҮД-2022
Тэжээл гэж юу вэ?
Монгол орны хувьд малын тэжээлд уураг дутагдалтай байна. Үүнээс шалтгаалан малын ашиг шим бага байхаас гадна үржил төлөрхөг чанар, тарга хүч муудах зэрэг олон сөрөг талтай.
Малын тэжээл
Мал амьтны бие махбодид ашиглагдах хэлбэрийн шимт бодисыг агуулсан ургамал, амьтан эрдэс, микробиологи, болон үйлдвэрийн гаралтай бүтээгдэхүүнийг тэжээл гэнэ. Тэжээл нь малын эрүүл мэнд ашиг шимийн хэмжээ чанарт ямар нэгэн сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй байх ёстой. Малын идсэн тэжээл боловсрох явцдаа шимт бодисыг задлан амьдралын хэвийн ажиллагааг барьж, эд эрхтнийг нөхөх, бодисын солилцлыг тохируулах ашиг шим бий болгох зэргээр ашиглагдана.
Тэжээлийг гарал болон шимт бодисын нь хэмжээ, харьцаа, ашиглагдах байдал, физикийн химийн шинж байдлыг харгалзан бүлэглэснийг тэжээлийн ангилал гэнэ.Ийнхүү тэжээлийг ангилах нь тэжээлийн баазыг бий болгож ашиглах зарцуулах асуудлыг шийдвэрлэх, мал амьтныг зөв тэжээхэд чиг баримжаа өгдгөөрөө ач холбогдолтой.
Тэжээлийг гарал үүслийг нь харгалзан ургамлын гаралтай, амьтны гаралтай, багсармал тэжээл, хүнсний хаягдал, эрдэс тэжээл, биологийн идэвхэт нэмэгдэл гэсэн 6 хэсэгт хувааж ангилдаг.
Уургийн алдагдал буюу зарцуулалт: Арьс үсэнд 1.2%, ялгадсаар -40%, эд эс-биеийн өсөлтөд 10.1%, сүүнд /10л/-48.7%-ийг зарцуулдаг. Мал амьтан нь биеийн уургаа мах сүү, өндөг гэх мэт ашиг шим болгон зарцуулдаг. Тухайлбал, 500кг жинтэй саалийн үнээ хоногт 990 гр орчим уураг алдаж байдаг. Тиймээс эхлээд малын үндсэн уургийн хэрэгцээг хангаад, цаана нь саах сүүнд шаардлагатай уургийг нөхөж өгч байж өндөр үр шим хүртэнэ.
Уурагт тэжээлийг дангаар болон бусад тэжээлтэй хольж өгч болно. Өвс идүүлж ус уулгасны дараа өөрөөр хэлбэл хэвлэг авахуулсны дараа хорголжин хэлбэрийн тэжээлийг өгнө.
Нунтаг хэлбэрийн хүчит тэжээлийг хивэг болон бусад тэжээлтэй хольж өгөх, эсвэл дангаар нь усанд дэвтээж өгнө.
Санамж: Зөвхөн өвс идэж байгаа малд энэ хэмжээгээр хоногт өгөх нь тохиромжтой. Өөр төрлийн нэмэгдэл тэжээл өгөх тохиолдолд дээрх хэмжээ буурах эсвэл нэмэгдэх боломжтой.
Хадгалах горим: Хуурай сэрүүн, нарны шууд тусгал хүрэхгүй газар 2 жил хадгална.
Саалийн үнээг тэжээх: Уураг багатай тэжээлээр 100 тэжээхэд сүүний гарц 7 л, уургийн зохистой агууламжтай тэжээлээр тэжээхэд сүүний гарц 21-25л
Туршилтын хургануудыг нядалж махны чанарыг шинжлүүлэхэд уурагт тэжээлээр тэжээсэн хурганы мах бэлчээрийн хурганы махнаас дараах давуу талтай байна.
Уурагт тэжээлээр тэжээгээгүй малын махны тослог 35%, илчлэг 21%, Уурагт тэжээлээр тэжээсэн малын махны уураг 47%, чийглэг 7.5%-тай байна.
Тэжээлийн давуу талууд
- Үнийн хувьд чанараар ойролцоо импортын тэжээлээс 30-40% хямд
- Манай улсын бусад төрлийн тэжээлтэй харьцуулахад зардал болон хөдөлмөр зарцуулалтыг 6-10 дахин бууруулна
- Малд бага хэмжээгээр өгөхөд бусад тэжээлээс илүү үр ашигтай учраас хөдөө орон нутагт тээвэрлэх, хадгалалтын зардал болон хөдөлмөрийг бууруулна.
- 40кг-аар савласан 1 шуудай шахдас 5кг-аар савласан 6.4 шуудай хивэг, 11 боодол хадлангийн өвстэй тэнцэхүйц чанартай.
- Бүх төрлийн мал тэжээхэд тохиромжтой
- Дангаар нь болон бусад тэжээл, түүхий эдтэй хольж өгөхөд тохиромжтой. /Нунтаг болон хорголжин/
- Кальци, фосфор зэрэг макро минериалуудын агууламж бусад тосны ургамлын шахдастай харьцуулахад харьцангуй өндөр
- Үл орлогдох амин хүчлүүд болох лизин триониноор баялаг тул мал амьтны уургийн хэрэгцээг хангах чадвар өндөртэй.
- Герман БНХАУ, ОХУ, Монгол Улсын лабораторийн шинжилгээний баталгаажилт