МОНГОЛ ЯМААН ҮР ХӨВРӨЛ ШИЛЖҮҮЛЭН СУУЛГАХ АРГААР АЛЬПИН ИШИГ ГАРГАН АВЛАА

О. Отгондэлгэр
2022-06-13 05:47

Мал аж ахуйн эрдэм 
шинжилгээний хүрээлэн, 
магистрант Б.Нурмухамет
Mukhammed9510@gmail.com

 

Манай улсад 2021 оны байдлаар 67.3 сая мал тоологдсон бөгөөд ямаа 26.4 сая буюу нийт мал сүргийн 39.2 хувийг эзэлж байна. 2021 оны байдлаар 20.3 сая төл бойжуулсанас 7.5 сая ишиг байжээ. Улсын хэмжээнд хөдөө аж ахуйгаас бэлтгэх сүүний нөөцийн хэмжээ 2021 оны гүйцэтгэлээр 1021.2 мянган тонн байжээ. Нийт бэлтгэж буй сүүний 18.2 хувийг ямааны сүүний үйлдвэрлэл эзэлж бана. 
Ямааны сүү нь кальц, фосфор кобальт болон А, В, С, Д амин дэмээр баялаг, амин хүчлүүдийн найрлагаараа хүний сүүтэй ойролцоо, сүүн дэх тосны бөмбөлөг бусад амьтдын сүүтэй харьцуулахад жижиг учир ходоод гэдсэнд амархан боловсорч шингэдэг тул сувиллын чанартай. Монгол улсад ямааны сүү, сүүн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Франц улсаас сүүний чиглэлийн “Альпин” үүлдрийн ямааг оруулж ирж үржүүлж байна. Альпин үүлдрийн нас бие гүйцсэн эм ямаа дунджаар 60-65 кг амьдын жинтэй, 1 л сүүнд агуулагдах тослог 3.7%, уураг 3.2% , саалийн хугацаанд 300-500 л сүүний гарцтай байна.
Биотехнологийн шинжлэх ухаан нь харьцангуй сүүлд үүсэж хөгжсөн бөгөөд уг шинжлэх ухааныг хөдөө аж ахуй, тэр дундаа мал аж ахуйд өргөн хэрэглэснээр малын үүлдэрлэг байдал, биологи аж ахуйн ашигт чанарыг богино хугацаанд сайжруулан удам зүйн хувьд гойд ашиг шимт малын тоо толгойг богино хугацаанд нэмэгдүүлэхэд чухал ач холбогдолтой юм. 
Дэлхийн хүн ам өсөхийн хэрээр тэдни й хүнсний хэрэгцээг хангах нь чухал асуудал болоод байна. Иймээс дээрх асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд хүн амын хүнсний хэрэгцээний гол эх үүсвэрийн нэг болох өндөр ашиг шимт мах, сүүний чиглэлийн малын тоог нэмэгдүүлэх нэн шаардлагатай болж байна. Иймд өндөр ашиг шимтэй мал, амьтны үр төлийг богино хугацаанд өсгөн үржүүлэх гол арга зам нь малын хөврөл шилжүүлэн суулгах ажил юм.
Бид энэхүү судалгааны ажлын хүрээнд орчин үеийн дэвшилтэт арга технологийг ашиглан сүүний чиглэлийн альпин үүлдрийн ямааны үр хөврөлийн сан бий болгож, арчилгаа, маллагааны ердийн нөхцөлд байсан дундаас дээш тарга хүчтэй, эрүүл чийрэг бие цогцостой, өвчин эмгэггүй 50 толгой монгол ямааг тээгчээр сонгон авч Мал аж ахуйн эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн туршилт судалгааны биварт байран маллагаанд байлгав. 

ТЭЭГЧ ЯМААНЫ ОРОО ЖИГДРЭЛТИЙН ҮР ДҮН

Хөврөл шилжүүлэн суулгах ажлын эцсийн үр дүн донор болон тээгч ямааны орооны жигдрэлтээс хамаарах бөгөөд ер нь тээгчийн ороог донорынхтой сайн жигдрүүлж шилжүүлэн суулгасан хөврөлийн хэвийн хөгжлийг хангах нөхцөлийг бүрдүүлэх явдал чухал ажилбарын нэг байдаг.
Үр авах, хөврөл угаах, үнэлэх, гүн хөлдөөх, хадгалах, шилжүүлэн суулгах ажлыг Мал аж ахуйн эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн туршилт судалгааны бааз болон Мал эмнэлгийн сургуулийн  Нөхөн үржихүйн биотехнологийн лабораторийг түшиглэн  2021 оны 11 дүгээр сард нийт 50 ямаанд хийж гүйцэтгэв. Хөврөл шилжүүлэн суулгах ажлын үр дүнд гол нөлөөлөх зүйлсийн нэг бол ороо жигдрүүлэх явдал юм. Иймд бид туршилтад хамрагдсан ямаанд PGF+PGF гэсэн арга зүйн дагуу ороо жигдрүүлэхэд идэвх 72 хувьтай (36) байв. 

Гүн хөлдөөж хадгалсан 10 хөврөлийг биеийн гадна орчинд (39oC инкубаторт) өсгөвөрлөж амилалтын туршилтыг гүйцэтгэв. 10 хөврөлийг тэжээлт орчны уусмалд хийж 24 цаг өсгөвөрлөхөд амилалт 70%, бластоцистийн хөгжил 85.7% хөгжиж байв. Үүнээс хөврөлийг гүн хөлдөөж хадгалсан арга технологи стандарт шаардлагад бүрэн нийцсэн болох нь харагдаж байна. Өсгөвөрлөх уусмалд (BO-IVC bioscience LLC) хийж 48 цаг 5% CO2, 5% O2 болон 90% N2 агуулсан 39oC инкубаторт 48 цаг өсгөвөрлөж хөврөлийн амилалтыг үнэлэв.

Үр хөврөл суулгах эх ямааг мэс заслын орон дээр байрлуулан бэхэлж ерөнхий эмжүүлэлт хийнэ (Зайлазин). Байрлуулсан эх ямааны хэвлийн хөндийг нээж хөврөлийг мэс заслыг аргаар савны эвэрт шилжүүлэн суулгана. Ингэхдээ тээгч ямааны дэлэнгийн хэсгээс 10 см орчим урагш, хэвлийн цагаан шугамын аль нэг талд хэвлийн ханыг 5-8 см орчим зүсэж нээн түүгээрээ савны эврийг гаргаж ирнэ. Шар бием хөгжсөн талын эврийг тодорхойлж тэр эвэрт гуурсанд соруулсан хөврөлийг шахан оруулна. Эврийг буцаан оруулж шархыг оёно. Энэ аргаар нийт 32 тээгч ямаанд шилжүүлэн суулгаж 30 хоногийн дараа  (Honda electronics, HS-1600V) машиныг ашиглан  хээлийг тодорхойлсон.

Дээрх хүснэгтнээс харахад хөврөл шилжүүлэн суулгасан нийт 30 тээгч ямаанаас хээл авсан 14 ямаа буюу хээл авалт нь 46.6 хувьтай байна. Бидний туршилт судалгаанд хамрагдаж хээл авсан тээгч эх (эм ямаа)-ээс 11 нь ишиглэснээс  4 ямаа ихэрлэж нийт 15 ишиг хүлээж авлаа. 

Ямааны аж ахуйд хөврөл шилжүүлэн суулгах аргыг хэрэглэснээр  удамшлын өндөр чадавхтай, арвин ашиг шимтэй үржлийн нэг ямаанаас бэлгийн нэг мөчлөгийн хугацаанд дунджаар 5-6 ишиг авах боломжтой. Ингэснээр нэг үе  солигдох хугацааг богиносгон улмаар селекцийн үр ашгийг 2-3 дахин нэмэгдүүлж гойд ашиг шимтэй ямааны шинэ удам бүл гаргах, удамшлын үнэт чанарыг хувилан олшруулж, нийт сүргийн түгээмэл шинж болгох боломжтой.

newsImage
2022-12-06 06:39
ХҮНСНИЙ ЧАНАРЫН ШААРДЛАГА ХАНГАСАН ХУВАНЦАР САВ
newsImage
2022-12-06 06:32
ТЭЖЭЭЛТ БОР МАЛЫН ЭРДЭСТ ТЭЖЭЭЛ
newsImage
2022-12-06 06:23
УУРАГТ ТЭЖЭЭЛ
newsImage
2022-10-21 07:16
АРЬС ШИРНИЙ СУРГАЛТ, СУДАЛГАА, ИННОВАЦЫН “LEATHUB ТӨВ” НЭЭГДЛЭЭ
newsImage
2022-09-21 08:04
АНХНЫ УХААЛАГ ХҮЛЭМЖИЙН НЭЭЛТИЙГ ХИЙЛЭЭ
newsImage
2022-07-06 09:01
З.МЭНДСАЙХАН: МЭДЛЭГИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХЭД ОНЦГОЙ ҮҮРЭГ ГҮЙЦЭТГЭХ АРГА ХЭМЖЭЭ БОЛЖ БАЙНА
newsImage
2022-06-13 05:45
МАЛ АМЬТАНД ЗОРИУЛСАН КАЛДВЕТ БЭЛДМЭЛ
newsImage
2022-05-20 11:33
"INNOWEEK-2022" ХААЛТЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА БОЛЛОО
newsImage
2022-05-17 08:04
ОЮУТНЫ ИННОВАЦЫН ШИЛДЭГ БҮТЭЭЛ ШАЛГАРУУЛАХ “ГАВАЛ ТОЛГОЙ” УРАЛДААНЫ ШИЛДГҮҮД ТОДОРЛОО
newsImage
2022-05-10 08:43
II ШАТНЫ ШИЛДЭГ 10 БҮТЭЭЛИЙГ ШАЛГАРУУЛЛАА
newsImage
2022-05-03 08:03
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ИХ СУРГУУЛЬ “ГАВАЛ ТОЛГОЙ”-Н ШИЛДГҮҮДЭЭ ТОДРУУЛЛАА
newsImage
2022-04-07 11:28
“ГАВАЛ ТОЛГОЙ” СЭДЭВТ ОЮУТНЫ ИННОВАЦЫН ШИЛДЭГ БҮТЭЭЛ ШАЛГАРУУЛАХ УРАЛДААНД ОРОЛЦОХЫГ УРЬЖ БАЙНА
newsImage
2022-03-14 07:24
IT, BUSINESS & INNOVATION DAYS - ERDENET 2022 АРГА ХЭМЖЭЭ БОЛЛОО
newsImage
2021-10-12 06:16
“Азийн бүс нутагт хүнсний ногооны сорт сайжруулалт” төсөл амжилттай хэрэгжиж байна
newsImage
2021-06-18 09:34
"Залуу инноватор"-уудад шагнал гардууллаа
newsImage
2021-05-20 11:49
ХААИС-ИЙН ОЮУТНЫ "ЗАЛУУ ИННОВАТОР" УРАЛДААНЫ ШИЛДГҮҮД ТОДОРЛОО
newsImage
2021-05-19 03:53
"ЗАЛУУ ИННОВАТОР" УРАЛДААНЫ ШАЛГАРУУЛАЛТ БОЛНО
newsImage
2021-05-11 08:06
“МОНГОЛЫН ИННОВАЦЫН 7 ХОНОГ” АРГА ХЭМЖЭЭНД НЭГДЭЭРЭЙ
newsImage
2021-04-22 04:53
"ЗАЛУУ ИННОВАТОР" ХААИС-ИЙН ОЮУТНУУДЫН ИННОВАЦЫН ШИЛДЭГ БҮТЭЭЛ ШАЛГАРУУЛАХ УРАЛДААНД ОРОЛЦОХЫГ УРЬЖ БАЙНА
newsImage
2021-04-16 08:46
ХААИС-ИЙН ОЮУТНЫ ИННОВАЦЫН ШИЛДЭГ БҮТЭЭЛ ШАЛГАРУУЛАХ "ЗАЛУУ ИННОВАТОР-2021" УРАЛДААНД ОРОЛЦОХЫГ УРЬЖ БАЙНА
newsImage
2021-04-16 02:40
“ИННОВАЦИ БА ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ”: МЭДЛЭГ ШИНГЭСЭН ИННОВАЦИЙН БҮТЭЭЛИЙГ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЭРГЭЛТЭНД ОРУУЛАХ, ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ ТАТАХ
newsImage
2021-04-16 01:42
“ИННОВАЦИ БА ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖЛИЙН ЗОРИЛГУУД” ОЛОН УЛСЫН ЦАХИМ ҮЗЭСГЭЛЭНГИЙН БҮРТГЭЛ ЭХЭЛЛЭЭ
newsImage
2021-04-07 12:33
“ОЮУНЫ ӨМЧИЙГ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЭРГЭЛТЭНД ОРУУЛАХ АРГА ЗАМУУД” ОНЛАЙН СУРГАЛТ
newsImage
2021-03-30 04:53
ИННОВАЦИЙГ ДЭМЖИХ ХӨТӨЛБӨР
newsImage
2020-05-21 02:28
Барааны тэмдгийн мэдүүлгийг хэрхэн гаргах вэ
newsImage
2020-05-20 09:14
Хүнсний ногооны ирээдүйтэй болон нутагшсан сортуудын үр үржүүлэг инновацийн төслийн үр дүн
newsImage
2020-05-14 01:07
БСШУСЯ-Инновацийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнд үндэсний инновацийн шагнал олгоно
newsImage
2020-05-13 09:53
Академич Б.Бямбаагийн бүтээлд 100 сая төгрөг олгохоор боллоо
newsImage
2020-05-13 09:05
Хятад-Монголын хөдөө аж ахуйн технологи дамжуулалтын хурал, инновацын үр бүтээлийн үзэсгэлэн 2019.08.10-2019.08.12 өдрүүдэд зохион байгуулагдлаа
newsImage
2022-02-11 06:12
CALL FOR PAPERS OF THE CONFERENCE ICIED-2022
newsImage
2022-02-07 01:14
ЗӨВЛӨХ СОНГОН ШАЛГАРУУЛАХ ТУХАЙ ЗАРЛАЛ GCFB-04 ( Давтан зар)
newsImage
2022-02-07 01:13
ЗӨВЛӨХ СОНГОН ШАЛГАРУУЛАХ ТУХАЙ ЗАРЛАЛ GCFB-03 ( Давтан зар)
newsImage
2022-02-07 01:10
ЗӨВЛӨХ СОНГОН ШАЛГАРУУЛАХ ТУХАЙ ЗАРЛАЛ GCFB-02 ( Давтан зар)
newsImage
2021-03-31 11:04
Ирэх сард нийт тариаланчийг вакцинжуулна.
newsImage
2021-02-09 04:36
“МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ДЭЛГЭРЭНГҮЙ ТАЙЛБАР ТОЛЬ” ХЭВЛЭГДЛЭЭ
newsImage
2020-05-20 06:18
Монгол-Tайваний хамтарсан Шинжлэх ухаан, технологийн төслийн сонгон шалгаруулалтыг зарлаж байна
newsImage
2020-05-17 06:22
Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангаас 2020 онд олгох хөнгөлөлттэй зээлийн төслийг хүлээн авч эхэлсэн байна
newsImage
2020-05-13 11:01
"Усалгааны нормчлол, хугацааг тогтоох хялбарчилсан арга технологи" сэдэвт сургалтанд урьж байна.
newsImage
2020-05-13 10:59
Усалгаатай тариалан эрхлэгчдэд
newsImage
2020-05-13 10:56
Атрын 60 жилийн ойн хүрээнд AgroExpo 2019 олон улсын хөдөө аж ахуй, хүнсний үзэсгэлэн 2019.08.31-2019.09.01 өдрүүдэд болно
newsImage
2020-05-13 10:43
БНХАУ-ын /Манжуур/ хойд бүсийн олон улсын шинжлэх ухаан, технологийн XVI дахь удаагийн үзэсгэлэнгийн бүртгэл эхэллээ
newsImage
2020-05-13 10:32
"Тогтвортой хүнсний ирээдүйг бүтээх нь: дараагийн том сорилт" сэдэвт лекцэнд хүрэлцэн ирэхийг урьж байна
newsImage
2020-05-13 10:24
“Хѳдѳѳ аж ахуйн салбарт ухаалаг технологи нэвтрүүлэх” сэдэвт хэлэлцүүлэгт оролцохыг урьж байна
newsImage
2020-05-13 10:21
Монголын Инновацийн долоо хоног - 2019 арга хэмжээнд оролцохыг урьж байна.
newsImage
2020-05-13 10:19
"ХҮНСНИЙ НОГООНЫ ТЕХНОЛОГИ" сэдэвт танхим, практик хосолсон 2 өдрийн цуврал сургалт зохион байгуулна.